آهنگری یا فورج یکی از قدیمی‌ترین حرفه‌های انسانی است که از زمان‌های کهن به‌عنوان یکی از اصولی‌ترین و مهم‌ترین صنایع دستی شناخته می‌شود. تاریخچه آهنگری به دوران باستان بازمی‌گردد و از آغاز تمدن‌ها تا امروز ادامه دارد.فرایند آهنگری شامل چند مرحله اصلی مانند ذوب، ریختن و قالب‌گیری است. در گذشته، پس از گداختن و سرخ‌شدن فلزات، آنها را با استفاده از انبر نگه می‌داشتند و با کوبش چکش به آنها شکل می‌دادند. این فرایند مهارت و دقت زیادی از طرف آهنگران می‌طلبید و توانایی‌های فنی بالایی برای ایجاد ابزارها و اشیاء آهنی مختلف لازم بود.
تا هم‌اکنون، آهنگری یکی از حرفه‌های مهم و اساسی است که در تولید ابزارها، سلاح‌ها، قطعات و اشیای دیگر از فلزات استفاده می‌شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی، فرایند آهنگری به شکل‌های مدرن‌تری تغییر کرده است، اما هنوز هم از اهمیت بالایی در تولید ابزارها و اشیاء آهنی برخوردار است.آهنگری یک حرفه چندگانه و گسترده است که از تولید قطعات بسیار کوچک تا قطعات بسیار بزرگی که صدها تن وزن دارند، استفاده می‌شود. این حرفه برای تولید انواع محصولات از جمله لوازم آشپزخانه، ابزارهای دستی، سلاح‌های لبه‌دار، جواهرات و سنج‌ها از جمله استفاده‌های معمول می‌باشد. آهنگری به عنوان یک صنعت اصیل نقش بسزایی در تولید ابزارها و محصولاتی با کیفیت و زیبا ایفا می‌کند و از تکنیک‌ها و دانش تخصصی خود برای ایجاد اشیاء با ارزش استفاده می‌کند.
بشر برای اولین بار چه زمانی به تکنیک آهنگری دست یافت؟
بله، تاریخ آهنگری و فورج نشان‌دهنده نقش بسیار مهمی است که ابزارهای سنگین و فلزی در تکامل فنون و صنایع انسانی ایفا کرده‌اند. ابزارهای سنگ چخماق و کشف آتش از جمله پیشرفت‌های اساسی بودند که انسان به دست آورد و از آنها برای تفریح، تهیه غذا و ساخت ابزارهای مورد نیاز خود استفاده کرد. این کشفیات ابتدایی، مبنایی برای توسعه فناوری‌ها و ابزارهای جدید بودند که به پیشرفت آهنگری و فورج کمک کردند. به طور خاص، کشف و استفاده از فلزات مختلف از طریق تکنیک‌های آهنگری، به انسان امکان ساخت ابزارهای پیشرفته‌تر و مفیدتر را بخشیده و در تکامل فنون و صنایع انسانی نقش بسزایی ایفا کرده است.
مطالعه تاریخ آهنگری نشان می‌دهد که وجود آتش و توانایی تبدیل فلزات از حالت سنگین به فلزی، نقش بسیار مهمی در پیشرفت صنایع و فنون آهنگری داشته است. آتش باعث شد که انسان بتواند فلزات را از سنگ جدا کرده و با انجام عملیات آمیختن و ترکیب دادن فلزات مختلف، ابزارها و اشیاء مورد نیاز خود را بسازد و استفاده کند.آهن از یک طرف از اهمیت بسزایی در تاریخچه فنون آهنگری برخوردار بوده است. فلز آهن، به دلیل خواص منحصر به فردی که دارد، از اهمیت بسیاری در فنون آهنگری برخوردار است. این فلز به علت انعطاف‌پذیری و قابلیت شکل‌دهی بالا، به عنوان یکی از مواد اصلی و پرکاربرد در صنایع و هنرهای آهنگری، جایگاه ویژه‌ای دارد. قدرت این فلز برای ایجاد اشیاء مختلف با اشکال و طرح‌های گوناگون، خلاقیت و توانایی آهنگران را در زمینه تولید ابزارها، محصولات فرهنگی و هنری، معماری و تزئینات مورد استفاده قرار می گیرد.
در هزاره دوم پیش از میلاد، آهن به عنوان یکی از فلزات مهم و پرکاربرد، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای در میان انسان‌ها داشت و انواع مختلفی از آن تولید و استفاده می‌شد.انعطاف پذیری و خواص فلز آهن، آن را به یکی از فلزات محبوب و مورد توجه در فعالیت‌های آهنگری تبدیل کرده است. استفاده از آهن خالص برای ساخت ابزارها و اشیاء کاربردی، اعم از ابزارهای کشاورزی، جنگی، ساختمانی و فرهنگی، نشان دهنده ارزش و اهمیت بسیاری است که انسان برای این فلز ارزشمند قائل بوده است. در نهایت، تاریخچه آهنگری نشان می‌دهد که ابتکار و هوش انسان در دستیابی به مواد اولیه مناسب و توسعه تکنیک‌های فنی باعث پیشرفت بخش‌های مختلف صنعت و فن آوری شده است.
ترکیب فلز آهن با مواد ناخالصی از قبیل کربن، منگنز و سیلیس، اصلی‌ترین عامل برای استفاده بهینه از فلز آهن در صنایع و هنرهای آهنگری بوده است.این فرایند، به واکنش کربوریزاسیون معروف است که با تغییرات دمایی و فشاری خاص انجام می‌شود. در دوران باستان، مردم از کوره‌های ابتدایی که در زمین حفر می‌شدند برای ترکیب فلز آهن خالص با مواد ناخالص استفاده می‌کردند. این روش سنتی به انسان امکان تولید فلز آهن با خواص و ویژگی‌های مناسب برای صنایع، ابزارها و آثار هنری فراهم می‌کرد. این اقدام نشان‌دهنده استعداد برتر انسان برای توسعه و بهره‌برداری از منابع طبیعی بوده و نقش مهمی در پیشرفت صنایع و هنرهای آهنگری در طول دوران‌های تاریخی داشته است.
تولید آهن با کوره
در فرایند تولید آهن از کوره‌هایی که متعارف به نام “کوره آهن‌سازی” شناخته می‌شوند، استفاده می‌شود. در این کوره‌ها، زغال به عنوان منبع انرژی اولیه استفاده می‌شود و پس از اشتعال زغال، مقداری سنگ آهن به آن افزوده می‌شود. زغال موجود در کوره آهن‌سازی، به عنوان یک منبع کربن، با آهن تعامل برقرار کرده و این باعث حل شدن کربن در آهن می‌شود که در نهایت می‌تواند به عملکرد بهتری در فرایند تولید بیانجامد.
از لوله‌های موجود در کوره‌ها برای انتقال گرما و انجام عملیات احیا در آهن استفاده می‌شود. این لوله‌ها باعث افزایش کارایی و تسهیل در فرایند تولید آهن می‌شوند.استفاده از آهن برای ساخت ابزارها و امکانات کشاورزی و نظامی، منجر به افزایش تولید و بهبود عملکرد در این زمینه‌ها شد. این تکنولوژی‌ها و صنایع بر اساس فلزات، سپس به تحولات علم و تغییرات اجتماعی و اقتصادی انجامید و این به نوعی به شکوفایی و گسترش صنایع ماشینی و توزیع محصولات فلزی منجر شد.
تاریخچه آهنگری در ایران
آهنگری یکی از حرفه‌های کهن و حائز اهمیت در تاریخ جامعه ایران است. این حرفه از دوران باستان نقش مهمی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و صنعتی این سرزمین ایفا می‌کرده است. زمانی که به تاریخچه آهنگری در ایران نگاه می‌کنیم، می‌توانیم اثرات این پیشه را در سراسر تاریخ و فرهنگ این سرزمین مشاهده کنیم.آهنگری در ایران ریشه‌های عمیقی دارد و اهمیت آن به اندازه‌ای است که حتی در اسطوره‌ها هم آهنگران مثل کاوه ذکر شده‌اند. این نشان می‌دهد که آهنگری به‌عنوان یک جزء اساسی از فرهنگ و تاریخ ایران تلقی می‌شود. تاریخ کشف و استفاده از آهنگری در ایران به نیمه دوم هزاره دوم قبل از میلاد بازمی‌گردد، که نشان از عمق تاریخی این صنعت در ایران دارد.
پس از کشف این فلز، تحولات عظیمی در زندگی مادی و معنوی مردم ایران به وجود آمده است. به لطف مهارت و تجربه مردم ایران در آشنایی کامل با فناوری آهنگری و ویژگی‌های منحصر به فرد آهن، استفاده از فلزات دیگر کاهش یافت. بنابراین، ظروف، ابزارها و اسلحه‌های جنگی اکثراً از آهن ساخته می‌شد. این تحولات به عنوان نمونه‌های برجسته از توانمندی و استعداد فرهنگ آهنگری و صنایع دستی ایرانی شناخته می‌شوند.
بنا به منابع مختلف، آغاز آهنگری در ایران به اعتقاد بسیاری از تاریخ‌نگاران، از دوران پادشاهی‌های پیشدادی مثل جمشید آغاز شده و در دوره پادشاهی ساسانی به اوج خود رسید. با ورود اعراب به ایران آنها نیز این حرفه دشوار و زحمت‌بر آهنگری را یاد گرفتند و در انجام آن مهارت کسب کردند و مورد استفاده قرار دادند. به دلیل پیچیدگی و سختی کار آهنگری، تنها تعداد محدودی از افراد قادر به اجرای آن بودند. به همین دلیل، آهنگران از نظر مردم محترم و محبوب محسوب می شدند و به افرادی مؤثر و ارزشمند در جامعه تبدیل شدند.با تأسیس کارخانه‌های ذوب آهن و فلزکاری در ایران، روش آهنگری سنتی به تدریج جای خود را به روش‌های مدرن کارخانه‌ای و صنعتی داد. استفاده از ماشین‌آلات، تکنولوژی‌های پیشرفته و فرایندهای صنعتی نوین، از جمله اتوماسیون، روباتیک و سایر فناوری‌های پیشرفته، تولیدات در صنعت آهنگری را به سطح بالاتری از کیفیت و دقت رسانده است. این ابزارها و تکنولوژی‌ها، به آهنگران این امکان را می دهد تا با سرعت بیشتر، دقت بالاتر، و مقیاس بزرگتر، محصولات متنوع و با کیفیت تر تولید کنند. این بهبودها در فرایند تولید، باعث افزایش بهره‌وری، کاهش زمان و هزینه تولید، و همچنین افزایش کیفیت محصولات نهایی می‌شود. به طور کلی، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته در صنعت آهنگری، تبدیل این حرفه سنتی به یک صنعت مدرن و پیشرفته تبدیل کرده است.
اما با وجود این تحول، هنوز در برخی مناطق از ایران، به ویژه در بخش‌های روستایی و سنتی، روش‌های آهنگری سنتی ادامه دارد و افرادی که این روش‌ها را به کار می‌برند، هنرمندان و محافظ‌های فرهنگی هستند. این تنوع و ادغام بین سنت و مدرنیته، زیبایی و غنای فرهنگی آهنگری ایران را به نمایش می‌گذارد.
جمع بندی
تاریخچه آهنگری در ایران به عنوان یکی از عناصر اصیل و جدایی ناپذیر از فرهنگ این سرزمین قرن‌هاست که همچنان ارزش فرهنگی و اقتصادی خود را حفظ کرده است.آثار بزرگ هنرمندان آهنگر ایرانی نشان‌دهنده تأثیرگذاری عمیق آهنگری در فرهنگ این سرزمین دارد. امروزه، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، آهنگری به یک صنعت پرارزش تبدیل شده و تولیداتی با کیفیت بالا به بازار عرضه می‌شود. این تداوم بین تاریخ و فناوری، نشان از توانایی و نوآوری فرهنگی آهنگری ایرانی است که همچنان یکی از صنایع برجسته و مورد توجه در مقیاس ملی و بین المللی تبدیل کرده است.
